سیاهه وارسی انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی استرالیا برای بازگشایی کتابخانه‌ها[1]

برگردان به فارسی: پریناز بابایی؛

زیر نظر کمیته روابط بین‌الملل انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران

از اول ماه مِی، دولت‌ها نسبت به برنامه‌ریزی برای رهایی از محدودیت خدمات اقدام و اعلام کرده‌اند که کتابخانه‌ها در قلمروی شمالی کشور استرالیا از 15 مِی مجدد بازگشایی می‌شوند. با نزدیک شدن به هفته‌‌هایی که کتابخانه‌ها می‌توانند از محدودیت خدمات رها و به طور کامل مجدد بازگشایی شوند انتظار شفافیت بیشتری داریم. در حالی که دولت می‌تواند بیانیه‌های گسترده‌ای را در زمینۀ بازگشایی مجدد کتابخانه‌ها بدهد، نیاز است که به دقت جزئیاتی توسط مدیران کتابخانه‌ها برنامه‌ریزی شود تا هر نوع تهدید باقی‌مانده‌ای را برای کارکنان و کاربران به حداقل برساند. بازگشایی مجدد به معنای بازگشت به مسیری که کارها پیش از کووید19 انجام می‌گرفت نیست؛ بلکه به معنای اتخاذ رویکرد «عادی جدید» نسبت به خدمات کتابخانه‌ها[2] است.

صبر و حقیقت جویی، راه مقابله با آشفتگی اطلاعاتی کرونا

دکتر عبدالحسین فرج پهلو

استاد علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز

از زمان شکل گیری و شیوع اخبار مرتبط با بیماری کووید 19 در بهمن ماه 1398 تا کنون اخبار و شبه اخبار فراوانی به ویژه در شبکه های اجتماعی رایج در کشور به گردش در آمده است. هم از نظر کمّی و هم از نظر کیفی و محتوایی این اخبار به قدری زیاد و پراکنده شده است که در مجموع شرایطی بسیار آشفته و سردرگم ایجاد کرده است. خواننده کنجکاو این اخبار که به لحاظ حساسیت موضوع بعضاً حریصانه به دنبال رسیدن به اطلاعاتی قابل استفاده برای خود و خانواده­اش برای مقابله با این بیماری ناشناخته و منحوس است، معمولا سردرگم می ماند که از میان انبوه خبرهای جورواجور و بعضا متضاد و نامطمئن چکار می­تواند بکند و از چه راهی می­‌تواند خبرهای درست را از نادرست تشخیص دهد و در نهایت چکار باید بکند؟ پیش از پرداختن به پاسخ این سئوال، ابتدا نگاه سریعی بیندازیم به انواع اطلاعاتی که در حال حاضر در جریان است و برای شناخت بیشتر موضوعات مطرح شده آنها را دسته بندی کنیم.

کرونانگاری

دکتر محسن حاجی زین‌العابدینی

(عضو هئیت علمی گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی؛ رایانامه: این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید)

هیچ نوشته ای را نمی توان جدا از بافت و محیطی که در آن شکل گرفته و به قلم در آمده است تصور کرد. چرا که نگارنده هر سطری، آدمیزادی است با هزار و یک ماجرای پیدا و پنهان در جسم و جانش که به سرانگشتان قلم سرازیر می شود. هر متن به رشته تحریر درآمده، دو مفهوم را در خود دارد. یکی صورت ظاهر متن است که در قالب کلمه ها و جمله ها، مفهومی که مد نظر نگارنده بوده است را منتقل می کند. یک صورت باطن هم در متن مستتر است که از حوزه عمل کلمه ها و جمله ها دور مانده و به این سادگی قابل لمس و درک نیست. اگر بخواهیم این خاصیت متن را به چیزی تشبیه کنیم میتوان مثال انسان را برای آن به کار برد. انسان تشکیل شده از اندام فیزیکی و روحی غیرفیزیکی است. آنچه در متن دیده می شود همان ظاهر قابل رویت متن است و آنچه که در پشت آن پنهان است، مانند روح متن را احاطه کرده که اگر چه دیده نمی شود اما وجود و حضور دارد.

تحلیلی انتقادی و درون‌نگر درباره انجمن: چالشِ استعاره‌ها و تمثیل‌ها

دکتر رضا رجبعلی بگلو

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک)

مجمع عمومی و انتخابات هفتمین دوره انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران با کنگره چهارم متخصصان علوم اطلاعات هم‌رخداد شد. رخداد فرخنده‌ای که به پیشنهاد رئیس هیئت مدیره ششم انجمن جناب آقای دکتر خسروی همراه با گردهمایی بزرگ انجمن و در پایان روز نخست کنگره چهارم برگزار شد. به همان زودی دوره ششم هیئت مدیره انجمن سپری شد و دوره جدیدی از انجمن آغاز به کار کرد. انگار همین دیروز بود؛ مجمع عمومی و انتخابات ششمین دوره انجمن را عرض می‌کنم. به هرحال، این دوره سه‌ساله به طُرفه العینی چون باد بگذشت؛ هر چند به قول حافظِ بزرگوار «بر  من چو عمر می‌گذرد پیر از آن شدم». تا جای دوری نرفته‌ایم باید عرض کنم که به نظرم، نفس انجمن با دو مفهوم گره خورده است: کار داوطلبانه و خرد جمعی و اگر این دو را از انجمن بگیرند، چیزی باقی نمی‌ماند. برای من ‌تجربه‌های ارزشمندی به دست‌آمد و باید قدردان فرصتی باشیم که این فرصت را اعضای انجمن به ما اعطا کرده‌ است. فرصتی برای تلاش و تکاپو و ترقی؛ برای رشته، حرفه و جامعه علمی و حرفه‌ای.

سفری به مسکو و نظری به کتابخانه های آن

اواخر مردادماه سال جاری بود که برای شرکت در کنفرانس بین المللی مدیریت اطلاعات و ارتباطات رهسپار مسکو شدم. هنگام فرود هواپیما در فرودگاه مسکو در یک نمای کلی، شهر را دیدم که عاری از برجهای سربه فلک کشیده بود و مسافتی بسیار زیاد جنگلهای سرسبز و وسیع، چشم را می نواخت. فرودگاهی که در آن فرودگاه آمدیم یکی از سه فرودگاه بزرگ مسکو و بسیار خلوت بود. تشریفات ورود به کشور، به سادگی و سرعت انجام شد. از فرودگاه تا هتل کاسموس که محل اقامت ما بود با تاکسی که اسمش اولپ (Olap) بود حرکت کردیم. از آنجا که یکشنبه و روز تعطیل بود مسیر نسبتاً خلوت بود. در طول مسیر، فقدان تابلوهای انگلیسی زبان و تأکید بر زبان روسی، یک سطح بودن طبقات ساختمانها و معماری قدیمی آنها، و عریض بودن خیابانها نظر را جلب می کرد. کارکنان پذیرش هتل بسیار کند کار می کردند و به قول فردی که راهنمای ما بود این یک خصلت ذاتی آنها محسوب می شد. بیش از 2 ساعت طول کشید تا مراحل ثبت اتاق انجام شد. آنجا متوجه شدم که برای استفاده از اینترنت هتل حتماً باید یک سیم کارت تهیه کنم. به ناچار از فروشگاه داخل هتل، سیم کارتی تهیه کردم که قیمتش حدود 300 روبل بود. هر روبل، حدود 700 ریال ایران است.

نظری بر کتابخانه عمومی دبی

در زمستان سال گذشته، بنا به دعوت یکی از دوستان، فرصتی پیش آمد تا از کتابخانه عمومی دبی در امارات متحده عربی بازدیدی داشته باشیم. دبی در زمستان، هوایی معتدل داشت و بارانی نم نمک هم می بارید که هوا را لطیف کرده بود. شهر، آرام، بی سروصدا و منضبط به نظر می رسید. پس از استقرار در هتل و کمی استراحت، از روی نقشه هایی که از قبل تهیه کرده بودیم به سمت کتابخانه عمومی دبی یا مکتبه دبی العامه حرکت کردیم. از آنجا که ایستگاه مترو در مجاورت هتل بود تصمیم گرفتیم از این وسیله استفاده کنیم. مترو شهر دبی، شکلی خطی داشت. یعنی یک خط مستقیم بدون ایستگاه‌های فرعی یا چرخشی. قطارهای مترو در دبی بدون راننده و کاملا مکانیزه هستند و ماموران ایستگاه، در داخل قطارها، با بارکد خوان‌ها بلیط مسافران را وارسی می‌کنند. وقتی به مقصد رسیدیم تازه متوجه شدیم که هنوز خیلی راه تا کتابخانه مانده و نام ایستگاه مترو مشابه نام کتابخانه بود. مجبور شدیم یک تاکسی کرایه کنیم و یک راست برویم به کتابخانه. البته هزینه ای که برای تاکسی پرداخت کردیم به مراتب مقرون به صرفه تر بود. چون 16 درهم هزینه بلیط مترو شد و ده درهم هزینه تاکسی. در هر صورت سرانجام کتابخانه را پیدا کردیم که در فضایی دنج و آرام قرار داشت.

کمدهای کتابخانه در شعبه 3 شورای حل اختلاف

از مجموعه: پشت دیوارهای کتابخانه (بخش دوم)

آقای بازپرس، از بالای عینک ته استکانی قهوه ای تریاکی‌اش نگاهی می کند و بی آنکه چیزی بگوید دوباره با چشمان بی حالتش به دنبال منگنه روی کاغذ می گردد تا آن را باز کند. از حد فاصل بین ابروها و عینکش می شود بعد از رد کردن بینی پهنش، روی میز را دید که جای جای کاغذها علامت قوه قضائیه و شعبه سوم شورای حل اختلاف قابل رویت است. همین طور که با کاغذ ور می رود، می گوید باید فرم مصالحه را تکمیل کنید و شاکی علاوه بر آن، فرم انصراف دعوی را هم تکمیل کند. آقای وکیل شاکی، برای اینکه خودی نشان بدهد و احتمالا حق‌الوکاله‌اش را حلال کند، اصرار می کند که در مورد خسارت مذاکره بشود. نماینده حقوقی زیر لبی می غرد که شاه می بخشه، نوکر نمی بخشه. فرمها را که امضاء می کنیم و شماره حساب بانکی جناب شاکی را می گیرم، به خنده به شاکی و وکیلش می گویم، به همین راحتی یکی از انبوه 32 میلیون پرونده مفتوحه به فرمایش جناب رئیس قوه قضائیه را بستم.

پشت دیوارهای کتابخانه (بخش اول)

از سطل بزرگ وسط بخش فهرست‌نویسی آب بیرون می‌ریزد و به دنبال ظرف دیگری هستیم که جایگزین آن کنیم. این طرف و آن طرف هم ظرف‌های ریز و درشت دیگری گذاشته‌شده که جلوی ریزی آب‌های چکه چکه و کمتر را بگیرد. مثل جوب کنار خیابان دارد از سقف آب می‌ریزد. در همین اثنا، خبر دیگری می‌آورند: از سقف دست‌شویی خواهران دارد آب چکه چکه می‌ریزد. احتمالاً مربوط به کاسه شکسته توالت برادران است که هنوز درستش نکرده‌اند. این موضوعی است که هر روز تکرار می‌شود و بسته به فصل و موقعیت مشکلات متفاوت می‌شود. زمستان امسال، خوشحال بودیم که بالأخره بعد از سال‌ها برف باریده و علاوه بر لذت بردن از مناظر زیبا و فراموش‌شده برفی، در تابستان هم مشکل کم آبی و خشک‌سالی نخواهیم داشت. اما مگر این اتفاقات و بحران‌های فصلی اجازه یک آن لذت بردن از داشته‌ها و نعمت‌ها را می‌دهد.

کتابخانه به‌عنوان مکان سوم:بازنگری در فضا، نقش و خدمات کتابخانه‌ای

 یکی از راهکارهایی که برای بازنگری در فضا، نقش و خدمات کتابخانه‌ای در متون مطرح شده است، کتابخانه به‌عنوان یک فضا یا مکان (سوم) است. مکانِ سوم، پس از خانه، محل کار یا محل تدریس، به مکانی اختصاص دارد که انسان‌ها برای اجتماعی شدن به آنجا می‌روند. اینکه چطور می‌توان کتابخانه‌ها را به گونه‌ای آماده کرد که برای این‌گونه فعالیت‌ها آماده باشد، نکته مهمی است که به‌نوعی به به بازنگری جدی نیازمند است. به همین مناسبت، نشستی در تاریخ 20 آذرماه 1395) در پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) برگزار شد. در ادامه، آنچه در این نشست مطرح شده است را می‌خوانید.

دکتر بگلو: لنکستر پیش‌بینی دِ پِیپِرلِس سوسایتی را ده سال بعد در اواخر سال 1980 کمی تعدیل کرد و در اواخر سال 1990 این موضوع را منتفی دانست. دیدگاه ایشان لایبرِری ایندکس بود. او حتی بحث کتابخانه های پژمرده یا ویدِد لایبرِری را نیز بسیار مطرح می‌کرد. سروصدایی که با پیش‌گویی لنکستر به پا شد، بعدها با یک مفهوم دیگری با عنوان تغییر فضا یا ریدیزاین‌کردن فضای کتابخانه‌ها ادامه پیدا کرد تا با این بحران (که ما فعلاً اسم آن را بحران می‌گذاریم) مواجه شود. در اواخر سال 1990 اُلدنبرگ، مفهوم مکان سوم مطرح کرد. کتابخانه به عنوان مکان یا مکان سوم، در واقع فضا و مکانی محسوب می‌شود، برای گرد هم جمع‌شدن افراد، آشنایی، دوست‌یابی، جامعه‌پذیری ، تفریح و سرگرمی، گپ‌و‌گفت و حتی بحث‌های منطقی یا همان گردهمایی‌های غیررسمی است.

نشست تخصصی مطالعه در فضای مجازی

«نشست تخصصی مطالعه در فضای مجازی[1]» در روز دوشنبه 15 آذرماه 1395 به همت انجمن دانشجوئی علم اطلاعات و دانش‌شناسی و در محل کافه کتاب دانشگاه خوارزمی برگزار شد. در زیر گزارش از مطالب مطرح شده در این نشست ارائه می‌شود:

حاضران در نشست:

دکتر داریوش علیمحمدی

دکتر سمیه‌السادات آخشیک

دکتر محمد زره‌ساز